Kişileri kumar oynamaya yönlendiren en önemli motivasyon kolay yoldan hızlı bir şekilde para kazanma arzusudur. Ancak kumar çok büyük bir endüstridir ve bu endüstriyi kontrol edenler tarafından yapılan düzenlemeler nedeniyle kazançlı çıkanlar neredeyse her zaman kumar oynayanlar değil, oynatanlardır. Zaten kumar oyunlarında olasılıklar hiçbir zaman oyuncunun lehine değildir. Oynamaya devam etmek neredeyse her zaman oynayan kişilerin ekonomik anlamda çöküşlerine neden olabilir. Başka bir açıdan bakarsak kumar, kumarhane sahiplerinin her zaman kazandığı başarılı ve çok büyük bir endüstridir. Bu nedenle temel geliri sadece kumar olan şehirler ve hatta ülkeler vardır. Günümüzde özellikle internet üzerinden oyun oynama olanaklarının artmasıyla birlikte belirli sınırlar içerisinde tutulamadığı için kumarın yaygınlığı da günden güne artmaktadır.
Kumar, büyük miktarlarda para kaybına bağlı maddi sorunlara neden olacağından hem oyuncunun kendisinde hem de ailesinde çok ciddi psikolojik, sosyal ve hatta genel sağlık sorunlarına da yol açabilir. Kumar toplumsal kabul görmediği için oyuncular genellikle kumar oynadıklarını gizlerler. Bu gizleme nedeniyle kronik hale gelen sorun, oyuncunun yakınları tarafından fark edildiğinde genellikle geç kalınmış olunur. Oyuncunun verdiği ekonomik zararlar saklanamaz hale geldiğinde ve yakınlarının yaşamları olumsuz etkilendiği zaman sorun fark edilir.
Kumar oynayanların ortak özellikleri
Kumara genellikle basit bir eğlence olarak başlayan kişiler zamanla kendilerini kumar oynamaya yönelten dürtülere karşı koyamayacak hale gelmektedirler. Kumar oynayan bu kişilerin paylaştığı ortak özellikler şunlardır:
1- Kendisi veya çevresindekiler açısından zararlı sonuçlar oluşturabilecek herhangi bir davranışa yönlendiren oyun oynama dürtüsü, arzusu ya da ayartmaya karşı koyamama,
2- Eylemi gerçekleştirmeden önce giderek artış gösteren duygusal bir rahatsızlık veya gerginlik yaşama,
3- Davranış sırasında zevk veren veya hoşa giden duygular hissetme,
4- Bazı durumlarda, kumar oynadıktan sonra suçluluk, pişmanlık ya da utanç gibi olumsuz duygular yaşanır.
Kumar oynayan kişilerde bu özellikler nasıl fark edilebilir?
Kumar oynama davranışı kısa süre içerisinde alkol ve uyuşturucu kullanımında olduğu gibi bağımlılık yapar. Bütün bağımlılık türlerinde görülen ortak öğeler kumar bağımlıları için de geçerlidir. Aşağıda sıraladığımız bu belirtiler bağımlıların madde kullanma davranışlarına neredeyse birebir benzerlik gösterirler.
• Kumar oynama gereksinimini karşılamaya duyulan yoğun bir arzu, • Kontrol kaybı,
• Uzak duramama,
• Gitgide artış gösteren oynama ihtiyacı
Bu belirtiler tıpkı madde bağımlılarına benzer bir şekilde olumsuz sonuçlarına karşın kumar oynamanın devamına yol açarlar. Kumar oynayanların bahse girmeye duydukları yoğun arzu ve istek, madde bağımlılarının yaşadığı şiddetli içme isteğine eşdeğerdir. Hatta kumar oynayanların bu yoğun isteklere karşı koymada madde bağımlılarından daha çok güçlük yaşadıklarını görmekteyiz. Ayrıca kumar oynayanların yaklaşık üçte biri sinirlilik, çabuk öfkelenme, huzursuzluk, dikkati yoğunlaştırmada güçlük çekme ve başka bedensel şikayetler gibi yoksunluk belirtileri göstermektedirler.
Kumar Bağımlılığının Çeşitleri
Kumar endüstrisi kumar oynamanın cazibesini sürekli kılmak için çeşitli yenilikler yaparak çok farklı kumar aktiviteleri sunar. Bu yüzden de çeşitli kumar bağımlılıklarından söz edilebilir. Aslında kumar bağımlılığı her zaman gözle görülür bir durum değildir. Çoğunluğun düşüncesinin aksine kumar, sadece kumar makineleri, kart oyunları ve gazinolardan ibaret değildir. Piyango bileti satın almak, çekilişe katılmak veya biriyle iddiaya girmek de kumarın türlerindendir.
Kumar bağımlılığı kişinin kendisini
finansal çöküntüde hissedip tek çözümün
elindeki az para vasıtasıyla çok para
kazanması olduğunu düşündüğünde ortaya
çıkabilir. Ne yazık ki bu durum, kumar
oynayan kişinin kaybettiği parayı geri
kazanma zorunluluğu hissiyle bir döngüye
dönüşür ve bu döngü kişi tedaviye
başlamak durumunda kalana kadar devam eder. Kumar bağımlılığının bir başka sonucu ise kumar oynayan kişinin ruhsal olarak daha iyi hissedebilmek adına riskli bahis oynamasıdır. Her iki senaryoda da bu bağımlılıktan mustarip kişinin bu davranışı durdurmak için bir isteği olmalıdır. Kişinin sadece ailesini ve arkadaşlarını mutlu etmeye çalışması yeterli bir motivasyon değildir.
Kumara Yönelmenin Nedenleri
Kumar bağımlılığına yol açan birçok neden vardır. Bu nedenler; çok paraya sahip olma isteği, ruhsal olarak daha iyi olma hali, heyecanı deneyimleme isteği, kumar oynayarak sağlayacağını sandığı sosyal statü ve eğlenceli atmosferdir. Ne yazık ki kumar oynamaya bir kere başlayınca bir kısır döngü oluşur. Kişinin kumarda giderek artan kayıplarına bağlı olarak yaşadığı finansal çöküş ve çaresizce kaybettiği parasını geri almaya çalıştığı dönemler bağımlılığın ortaya çıkışında tetikleyici olabilir. Kumar oynayan kişi ne kadar kazanırsa kazansın hiçbir zaman kaybettiğinden daha fazla bir miktar kazanamamaktadır. Yani bir kumarcı asla kaybettiği para ile kazandığı parayı eşitleyemez. Çünkü kazanmaya başlarsa asla durmaz, “şansım dönmüşken biraz daha kazanayım” diye düşüneceğinden oynamaya devam eder ve sonucunda tekrar kaybeder.
Kumar Bağımlılığına Neden Olan 5 Temel Psikolojik Etmen
Günümüzde kumar, insanlar için en popüler eğlence dallarından biri haline gelmiştir. En sevdiğiniz futbol takımına bahis oynamak, bir kumarhanede kumar makinasının kolunu çekmek veya rulet masasında oynamak herkese cazip gelebilir. İnsanların kumar oynamaya nasıl karar verdiklerini anlamakta çok zorlanmayız. Kim alın teri dökmek zorunda kalmadan fazladan para kazanmak istemez ki? Büyük ikramiyeyi kazanan bir kişinin neden tekrar oynamaya karar verdiğini bile açıklayabiliriz. Kumar oynayan kişinin bütün işleri yolunda gidiyor olabilir ve harcayacak fazladan parası varsa kumarda kaybedeceği paranın sorun olmayacağını düşünüyor olabilir. Ancak tutarlı kayıplara rağmen kumar oynamaya devam eden kişilerin davranışlarını nasıl açıklayabiliriz? Büyük kayıplar yaşayan pek çok kumarbaz, kumar oynamayı bırakmayı reddedebilir. Bu kişiler daima kazanacaklarını umarlar ama kumara gitgide daha fazla para yatırırlar. Dışarıdan bakıldığında bu durum mantıksız gibi görünebilir. Ancak bazı kumarbazların neden yeterince tatmin olamadıklarına dair çeşitli psikolojik sebepler vardır. Kumar oynamaya neden olan 5 önemli psikolojik temel etmen aşağıda açıklanmaktadır:
1. Kısmi Pekiştirme
Pekiştirmenin davranışı güçlendirdiğini bilmek için psikolog olmak zorunda değilsiniz. Bunu bir kişinin 5, 10 veya 20 denemeden sonra kumar makinesinde kazanma olasılığının olduğunu bilmesi olarak ifade edebiliriz. Mantıksız gibi görünse de davranışlar sürekli olarak pekiştirilmekten ziyade kısmen pekiştirildiğinde daha uzun süre devamlılığını sürdürmektedir. Bu da kumarhanelerin her daim yoğun olmalarının önemli bir nedenidir. İnsanlar kumar oynadıkları her seferde kazanmayıbeklemezler. Bu nedenle bir kayıpla veya bir dizi kayıpla karşılaşmak onlar için büyük bir sürpriz olmaz. Kumar oynayanlar kaybetmeyi de oyunun bir parçası olarak görürler. Yine de kumarbazlar bazı zamanlar destek beklerler ve bu beklenti “bir sonraki sefere şanslı olacağım” inancını doğurur. Bu inanç ise kumar davranışlarını sürdürme konusunda onları motive eder. Kumar oynayanlar hangi bahsin kazandıracağından asla emin olamazlar. Ancak eğer yeterince uzun süre oynarlarsa sabır gösterdikleri için nihayetinde kazanacaklarına inanırlar.
2. Kazanma Öyküsünün Cezbedici Olması
Bu durum kişilerin herhangi bir konu hakkında tahminlerini akla daha kolay gelen sebeplere bağlamaları olarak açıklanabilir. Birçok kişi, uçak kazalarının gerçekte olduğundan daha sık meydana geldiğine inanır. Uçak kazalarının haberlerde daha geniş
yer alması ve manşetlere taşınmasından dolayı trafik kazalarından daha kolay hatırlanması bunun gerekçesidir. Aynı şekilde piyangodan büyük ikramiyeyi kazanan kişilerin hikayelerinin çarpıcılığı sıklıkla basında yer alarak kamuoyuna açıklanır. Böylece oldukça nadir rastlanan bu şans hikayeleri insanların hafızalarına çarpıcı ve canlı birer anı olarak kolayca kazınır. Bu çarpıcı şanslılık öykülerinin etkisinde kalan kumar oyuncuları benzer kazançlar elde etme ihtimallerinin daha yüksek olduğuna inanırlar. Dolayısıyla kumar oynayanların mantık yürütme biçimleri hatalıdır; kaybetmeye devam etmelerine rağmen kazanma şanslarının daima yüksek olduğuna inanırlar.
3. Kumarbazın Yanılgıları
İnsanlar genellikle başlarına gelen olayların rastlantısal bir şekilde gerçekleştiğine inanırlar. Geçmiş yaşantılarının da gelecek yaşantıları üzerinde etkisinin olduğunu düşünerek hatalı mantık yürütebilirler. Bu hatalı mantık yürütme biçimi kumarbazlar arasında oldukça yaygındır. Örneğin, bir kişi bozuk parayı 10 kez atarsa ve her seferinde tura gelirse, bir sonraki denemede yazı geleceğini düşünebilir. Bazı kişiler bu durumda artık turanın “vadesinin” dolmuş olduğunu düşünürler ve sonraki seferde yazı gelme ihtimaline inanırlar. Ancak bu bir yanılgıdır. Gerçekte, önceki 10 denemenin her birinde olduğu gibi 11. denemede de tura gelme ihtimali hala %50’dir. Kumarbazlar bir olasılığın er ya da geç vadesini dolduracağına inanmaları sebebiyle korkunç kayıplardan sonra bile başarısızlığı göz ardı edip bir şans oyununa daha yatırım yaparlar. “Kazanma” zamanının muhakkak geleceğine inanırlar.
4. Kontrol Yanılsaması
Kumar şans eseri kazanılan bir oyun olmasına rağmen birçok kumarbaz kazanma konusundakontrol sahibi olduğuna inanır. Bu nedenle bir kumarbaz oyun öncesi bir zar üfleyebilir ya da başka bir ritüel gerçekleştirebilir. Kumar oynayanlar bu tür eylemlerin kazanma şanslarını artıracağını var sayarlar. İnsanlar bir eylemin ya da bir
etkileyeceğine
davranışları devam ederler. Bu kontrol yanılsaması aslında kumarbazların çabalarını sürdürmelerine neden
olur. Bazı yazarlara göre bir kumarbaz kazanmaya başladığı zaman kolayca kontrol yanılsamasına kapılabilir. Eğer kumarbazlar oyuna kazanarak başlarlarsa, diğer oyunları da kazanma ihtimallerinin daima yüksek olacağına inanırlar. Bu durum ise peşi sıra mağlubiyetlere yol açar.
5. Kaybetme Durumunda Yaşanan Üzüntü
İnsanlar genel olarak kazandıkları durumlardan ziyade kaybettikleri durumlara karşı daha hassastırlar. Başka bir şekilde ifade edersek, bir kişinin 100 TL kaybettiği zaman hissettiği üzüntü, aynı miktarda para kazandığında hissettiği mutluluktan daha büyük olacaktır. Bu nedenle bir kişi kaybettiği parayla aynı miktarda bir ödül kazanmaya
ritüelin sonucu inanarak benzer gerçekleştirmeye çalışmayabilir. Aslında, daha çok para kazanmak için daha fazla sıkıntı çekebilir. Bir kumarbaz bir dizi kayıp yaşadığı durumdan sonra dahi kumara neredeyse tüm zamanını ve parasının büyük bir kısmını yatırmaya devam edebilir. Bunun sebebi de kazanma ihtimalinin çekici olması değildir. Daha ziyade, kişinin geçmiş kayıplarının üzüntüsünü hala yoğun bir biçimde hissetmesidir. Kumarbazların kaybettikleri her şeyi geri kazanmalarının mümkün olmadığını bildikleri durumlar da vardır. Ancak bu kişiler kayıplarının küçük bir kısmını kurtarma hevesiyle umutsuz girişimlerde bulunmaya devam ederler.
Kumar Oynama Probleminin Belirtileri
Kumar oynama probleminin belirtileri çoğunlukla diğer bağımlılıklarla aynıdır. Bazı yaygın belirtiler şunlardır:
1. Gizli bir şekilde kumar oynama isteği,
2. Kumar alışkanlıklarını kontrol etmede zorluk yaşama,
3. Oynayacak parası kalmadığında dahi oynamaya devam etme,
4. Ailesinin ve yakın çevresinin kişiye bu alışkanlığı hakkında görüşlerini
belirtmeleri.
Diğer bağımlılıklar gibi kumar bağımlılığın da en büyük belirtisi kişinin kendisini
durduramadığını fark etmesidir. Eğer kişi her seferinde “son bir kez daha” denemek istiyorsa veya kumar oynamayı bırakmayı düşündüğünde sıkıntı yaşıyorsa yüksek ihtimalle kumar bağımlısı demektir.
Aşırı Kumar Oynamanın Duygusal Semptomları
Aşırı kumar oynamak çeşitli duygusal sıkıntılara neden olur. Bunlardan bazıları; stres, depresyon, hatta intihar düşünceleri ve intihar girişimlerdir. Bu tarz düşünceler kumar oynayan kişinin hayatını sonlandırmasına sebep olabilir. Bir kişinin her şeyini kumarda kaybetmesi oldukça yıkıcıdır. Bu durumdaki çoğu kişi umutsuzluk yaşamaya devam eder.
Aşırı Kumar Oynamanın Fiziksel Semptomları
Kumar oynamak depresyona, strese ve kendine zarar verme davranışlarına yol açabilir. Depresyon ve stres ise bazen uyku bozukluklarını tetikleyebilir. Bunun sonucunda ise kişinin cildi soluklaşabilir ve sivilce ve göz altlarında siyah bölgeler oluşabilir. Bu fiziksel belirtilere ek olarakkilo artışı ya da kilo kaybı görülebilir.
Kumar Bağımlılığının Kısa Dönem Ve Uzun Dönem Etkileri
Kumar oynamanın kişi üzerinde daha farklı etkileri de mevcuttur. Kumar bağımlılığı genellikle farklı bağımlılıklara da yol açar. Bu bağımlılıklar genelde aşırı kumar oynama sebebiyle ruhsal sıkıntı yaşayan kişiler için başa çıkma mekanizması gibi bir işleve sahiptir. Çoğu kumarcı kumar alışkanlığının yarattığı ruhsal sıkıntıyı yatıştırmak için maddeye, alkole ve benzeri diğer alışkanlıklara başlar. Kumarcı yaşam
tarzının sonucu olarak finansal çöküş yaşamasa bile alkol ve madde bağımlılığı hayatı boyunca devam edebilir. Böyle bir durumdaki kişi, alkol ya da madde kullanımının yaşadığı ruhsal sıkıntıya bir çözüm olacağına inanır. Tüm bunlarla bağlantılı olarak, kumar oynayan bir kişinin ilişkileri de genellikle kalıcı şekilde hasar görür.
Kumar Bağımlılığınızı Nasıl Fark Edebilirsiniz?
”Şu an kumar oynamayı bırakmam benim için bir sorun mudur?” sorusunu kendinize sorduğunuzda ruhsal bir gerginlik, kumar oynamaktan dolayı suçluluk veya pişmanlık yaşıyorsanız ve buna rağmen kumar oynamayı bırakmayı denediğiniz halde başaramıyorsanız büyük ihtimalle kumar bağımlısı olabilirsiniz. Hemen bir uzmana başvurmanızı tavsiye ederiz. Kumar bağımlılığınızın tedavisinde mutlaka profesyonel bir yardım almanız gerekmektedir.
Kumar Oynamayı Bırakma Konusunda Yardım Almak
Kumar oynamayı bırakmak kolay bir süreç değildir. Profesyonel bir yardım ekibi ve tedavi programı ile kumar bağımlılığı başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Profesyonel yardım sağlanmaksızın başarılı bir tedaviyi gerçekleştirmek oldukça zor olabilir. Destekleyici olan bir çevre (aile ve arkadaşlar) tedaviyi etkili kılma konusunda ciddi derecede önem taşır. Bu kişilerin de kumar oynayan kişiye doğru ve faydalı bir şekilde yardım etmenin yollarını öğrenmeleri ve bilmeleri gerekir.
Kumar Bağımlılığı Nasıl Tedavi Edilir?
Kumar bağımlılığı tedavi sürecinde ilaç tedavisi ve psikoterapi birlikte uygulanır. Özellikle kumar bağımlılığı sonucu oluşan ruhsal sıkıntı ve depresyon için ilaç tedavisi gerekebilir. Psikoterapi, ilaç tedavisi ve destek grupları dâhil olmak üzere kumar problemlerini tedavi etmek için üç temel yol vardır. Bilişsel Davranışçı Terapi ve Davranış Terapisi bir kişinin kumar problemine yol açan ve bunları pekiştiren düşünce kalıplarını tanımasına yardımcı olur ve bunları daha sağlıklı inançlara dönüştürebilir. Bazı kumarbazlar antidepresanlardan veya duygu durum düzenleyici ilaçlardan fayda sağlayabilirler. Kumar bağımlılığı olan bir kişi çoğu zaman bipolar bozukluk, depresyon, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu veya obsesif kompulsif bozukluk tanısı alabilir. Bu nedenle bu koşulları tedavi etmek için ilaç tedavisi uygulamak veya terapi sürecinden faydalanmak kumar bağımlılığının tedavisinde faydalı olabilir. Aynı zamanda kumar bağımlılarının tedavi süreçlerinin başarılı bir şekilde yürütülmesinde etkili olan çeşitli yardım grupları da mevcuttur.