Etrafınızdaki çocuklara bir göz atın, neredeyse hepsinin elinde bir tablet var, öyle değil mi? Peki, tablet onları nasıl etkiliyor?
Günümüzde teknolojiden ve internetten uzak durmak maalesef ki imkansız. Fakat söz konusu çocuklar olduğunda, sık sık ellerinde gördüğümüz tabletlere karşı biraz şüpheyle yaklaşmakta yarar var. Kimi zaman yemek yedirirken oyalamak için kimi zaman da evde yaramazlık yapmasın diye eline tablet tutuşturulan çocuklar, bir süre sonra farkında olmadan tablet bağımlısı olabilirler. Psikolog İpek Gökozan, tabletin nasıl bağımlılık yarattığını anlattı. Nörolog Yrd. Doç. Dr. Figen Yavlal ise uzun süre tablet kullanımının nörolojik etkilerinden bahsetti.
Çocuklar tablet kullanmayı neden çok seviyor?
Tablet ekranındaki renkler, uygulama marketlerinde heyecan yaratan ve sürekli güncellenen oyunlar; çocuklar için tableti vazgeçilmez kılar. Oyuncakçılarda satılan oyuncakların büyük kısmı tablet kadar rağbet görmez, çünkü oyuncaklar bir süre sonra çocuklara sıkıcı gelmeye başlar. Beyin, otomatik olarak uyaranı fazla olan hareketli ve renkli şeylerle meşgul olurken, dopamin denen hazzı ve tatmin olmayı sağlayan hormonu daha fazla salgılar. Tabletle çok fazla zaman geçiren çocuk, bu hormon salgılandığı sürece çok mutlu olur ve tablet kullanımı bir bağımlılığa dönüşebilir. Ayrıca çoğu kez tablet oyunları arkadaş gerektirmez. Sosyalleşme kaygısı yaşayan bir çocuk için arkadaş edinmek zorunda olmadan eğlenmek elbette daha kolay ve cazip olur. Çocuk, gerçek hayattan sıyrılıp kendine tablet üzerinden yeni bir dünya kurar ve kendini o dünyaya ait hissetmeye başladıkça daha mutlu olur. Merak ettiği bütün soruların cevaplarını resimli ve videolu bir şekilde tabletten öğrenebilir. Bütün bu nedenlerden dolayı tablet artık çocukların vazgeçilmez arkadaşı olur.
Kaç yaşında tabletle tanışmalı?
Bir çocuğun beyin gelişimi yaklaşık 30-31. aya kadar çok hızlı devam eder. Bu yüzden bu aylara kadar kesinlikle tablet verilmemelidir. Aksi takdirde nörolojik gelişimi sekteye uğrayabilir. 3 yaşından itibaren aileler kontrollü ve zaman kısıtlamalı olarak çocuklarının tablet kullanmalarına izin verebilirler. Çocuklar için uygun eğitsel ve bilimsel içerikleri destekleyen programların kullanılması ile başlayabilirler. Ancak çocuklar tabletle ne kadar az zaman geçirirlerse, o kadar iyi olacaktır.
Günde kaç dakika kullanılmalı?
6 yaşına kadar, günde 30 dakikadan fazla tablet kullanımına izin verilmemelidir. 6 yaşından sonra ise gerektiği kadar, bağımlılık yaratmayacak şekilde kullanılabilir. Çocukların tablette zaman geçirirken ne ile ilgilendiklerinin denetimi kesinlikle anne-babada olmalıdır. Pek çok uygulamada yaşa göre filtreleme veya sınır koyma seçenekleri vardır, buna mutlaka dikkat edilmelidir. Eğer çocuk tablette zaman geçirirken internet kullanacaksa, arama motorunda gezinirken uygunsuz sitelere girmemesi için filtreleme paketleri tercih edilebilir. Tablette oynanacak oyunların içeriklerinde ise şiddet, hırsızlık, ölüm ve cinsellik gibi temalar olmamalıdır. Tabletin başından kalkmakta zorlandığında, tablette oyun oynarken sorumluluklarını ve görevlerini ihmal ettiğinde, gününün büyük kısmını tablet başında geçirdiğinde, anne-babası müdahale ettiğinde çok b��yük tepkiler gösterdiğinde, tablet olmadan kendini mutsuz ve huzursuz hissettiğinde, o çocuk için artık tablet vazgeçilmez bir araçtır. Bu noktada anne-babalara büyük görev düşer. Tabletle tanışan bir çocuğa, en başından itibaren zaman kısıtlaması konursa, tablet bağımlılığı gibi bir durum yaşanma riski çok daha aza iner.
Zararları neler?
Yapılan araştırmalar gösterir ki, çocukların tableti fazla kullanması beyin gelişimini olumsuz etkiler. Örneğin; 2 yaş civarı, dil gelişiminin en hızlı olduğu dönemdir ve bu dönemde anne-baba, çocukla konuşmak ve oyun oynamak yerine çocuğun eline tablet verirse dil gelişimi sekteye uğrar. Tabletle oyunlar oynayan çocuk sessizleşir ve fiziksel aktivitelerinde belirgin bir azalma olur. Uzun süreli tablet kullanımı, çocukların dikkat ve odaklanma becerilerini de olumsuz etkiler. Çok renkli ve hareketli şeylerle zaman geçirmeye alışan çocuk, ileride kitap okuma veya ders dinleme gibi az uyarıcıya sahip olan işlerle meşgul olduğunda sıkılır. Çünkü alıştığı şey, devamlı değişen ve aksiyonlu ekran görüntüleridir. Ayrıca bazı aileler çocuklara yemek yedirmek, ödev yaptırmak veya ev işlerinde sorumluluk vermek için tableti bir ödül mekanizması olarak kullanırlar. Bir süre sonra çocuk da tablet olmadan hiçbir şey yapmamaya başlar.
Anne-babanın yaklaşımı nasıl olmalı?
Bazen anne-babalar, çocuğa kural koyarken, davranışları ön plana çıkarmaktansa fazlaca konuşmayı ve açıklama yapmayı tercih ederler. Bu pek de iyi bir yöntem değildir. Çocukların birçoğu yapılan uzun açıklamaların bir kısmını dinlemezler, hatta dinleyemezler; çünkü dikkat süreleri kısıtlıdır. Tablet kullanımına sınır koyarken anne-baba her defasında kurala uymayan çocuğa uzun uzun tabletin zararlarını ve neden kullanmaması gerektiğini açıklarsa, bir süre sonra çocuk dinlememeye başlayacaktır. Burada yapılması gereken, çocuk henüz tablet kullanmaya başlamadan, ona tabletin uzun süreli kullanımının ne gibi zararlara yol açabileceğini açıklamaktır. Ardından tabletle oynamak için ne kadar süresi olduğu, tableti kullanırken neler yapmaya izni olduğu gibi sınırlar çizilmeli ve uyulmadığı takdirde sonucunun ne olacağı söylenmelidir (örneğin; 20 dakikalık tablet süresini 10 dakika aşan bir çocuk, ertesi gün 20 dakikalık oyun hakkından 10 dakika kaybeder gibi). Kuralı aşan çocuğa bağırmak, kızmak ve hakaret etmek iyi bir yöntem değildir. Çocuk zaten ertesi günün hakkından feragat ederek kurallara uymamasının bedelini ödeyecektir.
Uzun süre tablet kullanımı sosyalleşmeyi engelliyor
Yapılan çalışmalar, uzun süre tablet kullanan çocukların kendine güvensiz, çevresi ve ailesiyle ilişkisinde başarısız, sosyal ortamlarda da uyumsuz olduğunu göstermiştir. Çocukların tek taraflı iletişim kurmasına neden olan sosyal medya ve internet oyunları yerine, spora, müziğe ve diğer hobilere teşvik edilmesi gerekir.
“Tablette faydalı oyunlar oynayabilir”
Tablet kullanımının elbette faydalı yanları da var. Örneğin 3-6 yaş arasındaki çocuklar hayatı tanımak ve anlamak isterler. Hayal güçleri gelişmeye başlamıştır ve bu dönemde merak ettikleri pek çok şey olur. Çocuk bir yetişkin eşliğinde tablet kullanarak, merak ettiği hayvanların, farklı ülkelerin, bilimsel deneylerin resimlerini ve videolarını görerek öğrenirse; araştırmacı yanı gelişir ve tatmin olur. “Her tablet oyunu çocuklar için kötüdür.” diye bir şey yoktur. Bazı oyunlar elbette faydalı olabilir, örneğin; eksiklikleri veya farklılıkları bulma oyunları gibi… Ancak yine de zaman limiti koymayı ihmal etmemek gerekir.
Tabletin nörolojik etkisi
“6 yaş öncesi çocuklar tabletle değil, oyun hamuru ile oynamalı!”
Çocukların tablete olan ilgisi 2 yaş civarında başlar. Ve maalesef bu yaştaki bir çocuğun elinde sürekli tabletle oynaması, elektromanyetik alana maruz kalmasına neden olur. Bu da beyinde anatomik ve fonksiyonel değişiklikler yaratabilir. Bu nedenle mümkün olduğunca çocuklar elektromanyetik alanlardan uzak tutulmalıdır. 6 yaşından önce tablette oynanan sürekli tekrardan ibaret oyunlar, çocuğun ruhsal gelişimine de engel olur. 3-6 yaş arası çocukların nesneleri 3 boyutlu algılayabilmesini sağlayan beyin bölgesinin gelişimi için tablete değil, aslında oyun hamuruna ihtiyaçları vardır. Tablette oynanan oyunlarda tek parmağını kullanan çocukların kas gelişimleri de olumsuz etkilenir. 0-6 yaş arası çocukların tablet kullanım süresi uzadıkça gelişimlerinde sorunlar yaşanmaya başlanır. Bu çocuklarda duygusal, sosyal ve dil gelişim bozuklukları görülür. Tablette oynanan oyunlar nedeniyle çocuklarda kabuslar, korkular başlar ve uyku bozuklukları ortaya çıkar.
– Nöroloji Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Figen Yavlal
Hazırlayan: Başak Doğru YETERLER
