Bağımlılık dediğimizde aslında en basit tanımıyla bir şeye bağımlı olma hali diyebiliriz.Bağımlılık yapıcı madde olmadan yaşamını devam ettirememe, tüm hayatını o bağımlısı olduğu madde etrafında geçirme ve tüm hayatını ona göre şekillendirme durumu olarak tarif edebiliriz.Bu bağımlılık yapıcı şey kimi zaman psikoaktif bir madde olur kimi zaman teknolojik bir ürün olur kimi zaman kumar olur kimi zaman ise asıl konumuz olan alkol olabilir.Alkol bağımlılığında kişinin tüm motivasyonu alkolü aramak alkolü bulmak alkolü kullanıp etkisini yaşamak gidip tekrar almak tekrar kullanmak ve tekrar etkisini yaşamakla süre giden bir durumdur.Tabi buna bağlı kişinin farklı yaşam alanlarında farklı olumsuz durumların olduğu kişinin işlevsellik ve yaşam kalitesinin ciddi olarak etkilendiği bir tablo söz konusudur.Hiçbir insan alkol kullanımına ben zarar göreyim ya da ben alkol bağımlısı olayım diyerek başlamaz.Başlama sebepleri genellikle her zaman masumdur. Kimisi sosyalleşebilmek, kimisi arkadaşlarını kırmamak, kimisi sıkıntılı geçen bir döneminde biraz olsun rahatlayabilmek, kimisi ise biraz daha eğlenebilmek ,kimisi ise bazı psikolojik rahatsızlıklarına iyi geldiğini düşündüğü için alkol kullanır.Ancak başlama sebebi her ne olursa olsun ;başladıktan sonra her zaman kötüye kullanım ve bağımlılık riski var demektir.Başlama sebebi masum görünse bile alkol asla masum değildir.
Bağımlılık psikiyatrik bir hastalıktır.Önceleri nadir olarak kullanılan alkol zaman içerisinde insanın sıkıntısını azaltan, hoşnutluk veren, iyi hissettiren öförik etkileri nedeniyle pekişir ve kişi daha sık alkol tüketmeye başlar.Ayda bir kez tüketilen alkol haftanın belli günlerine daha sonra ise her güne dönmeye başlar.Kişiden kişiye ve belli bazı durumlara göre değişse de bir süre sonra kişi uyanık olduğu her an alkole karşı yoğun bir aşerme(istek) duyar.Bunun yanında kullanmadığında ortaya bazı yoksunluk semptomları ortaya çıkar.Kullanılan miktarlar ise çoktan çok üst seviyelere çıkmıştır.Başlarda kişi alkol kullanıp kullanmamayı ya da ne kadar kullanacağını belirleyebilirken yani alkol üzerinde kontrol kişinin kendisindeyken bir süre sonra bu kontrol kişiden alkole geçer.Kişi artık ne kullanıp kullanmamayı;ne de kullanacağı miktar üzerinde söz sahibidir.Çok kararlı olmasına ve bırakma konusunda verdiği sözlere rağmen birçok kez başarısız olur.Çünkü artık bir alkol bağımlısıdır.
Bağımlılıkta kişinin birçok alanda zararlar ortaya çıkmasına rağmen kullanımın sürdürülmesi durumu söz konusudur.Kişinin işlevselliği ve yaşam kalitesi bozulmuştur. İşlevsellik; kişinin eş, arkadaş, çalışan, öğrenci, ev hanımı, aile ferdi gibi rollerini yerine getirebilme yetisidir.Yaşam kalitesi, ise kişinin belli bir takım alanlarda iyi olma hali olarak tanımlanabilir.Yaşam koşulları, fiziksel-psikolojik sağlık, sosyal ilişkiler, aile ilişkileri, topluma ait olma, geleceğe güven duyma gibi bir takım alanları kapsar. Artık o ilk başta alınan hazzın yanında biriken bir sürü kayıp vardır.Zaten artık alkolden alınan hazda ortadan kalkmıştır.Kişi sadece alkol kullanmadığında ortaya çıkan birtakım belirtilerden uzaklaşmak için alkol tüketiyordur.
Alkol aile alanındaki kayıplar ve problemler nedeniyle yaşam kalitesine zarar verir. Alkole bağlı sorunlar genellikle alkol kullanıcı kişinin en yakınındaki aile bireylerini etkileyecektir. Alkol bağımlılığından dolayı ortaya çıkan sorunlar, tartışmalar, şiddet eşlerle olan ilişkilerin gerilmesine sebep olarak boşanmaların en büyük nedeni haline gelmektedir.Evde alkol bağımlısı bir eş genellikle hiçbir sorumluluğunu yerine getirmeyen, işe gitmeyen, tüm gününü alkol alarak geçiren maddi ve manevi anlamda aileye hiçbir desteği olmayan ve olumsuz birçok deneyimin birlikte yaşandığı bir eştir.Aile içi rollerini yerine getirmeyen bir eşin rolünü diğer eş üstlenecektir.Bu durum o kişi üzerinde gerginlik, stres, kaygı, umutsuzluk, depresyon gibi birtakım psikolojik rahatsızlıkları da beraberinde getirecektir.Eğer evde çocuk varsa bu çocuklarda alkol bağımlısı ebeveynden olumsuz olarak etkileneceklerdir.Küçük yaşlardaki çocuklar yeterli ruhsal olgunluğa erişmemiştir.Aile içindeki alkole bağlı çatışmalar, alkolik anne-babaların tutumları, uğrayacakları psikolojik ve fiziksel şiddet çocukların psikolojik gelişimlerini olumsuz etkileyecektir.Bu olumsuz tablolara şahit olmanın yanında o dönemde en çok ihtiyaçları olan ebeveyn sevgisi, anlaşılma, bakım, beslenme ve destek gibi gerekli şartları karşılanamayacaktır.Bunları yeterince hissedemeyen çocuğun kişilik gelişimi de eksik kalacaktır.Küçük çocuklarda alt ıslatma, tırnak yeme, saç koparma, öfke nöbetleri, yersiz ağlamalar, gece kabusları gibi birtakım durumlar ortaya çıkabilir.Depresyon, panik atak, kaygı bozuklukları, uyku bozuklukları gibi birtakım olumsuz senaryolar söz konusu olabilir.Alkol aile yaşantısındaki yaşam kalitesini bozar.
Alkol bağımlılığında meslek hayatına, iş hayatına ve kişinin mesleki kariyerine de maalesef birçok olumsuz etkisi söz konusudur.Bağımlı kişinin mesleki işlevselliği de süreç içinde zarar görür.Başlarda çok başarılı ve iyi bir şekilde işini sürdüren çok iyi kariyerlere sahip kişilerin alkolle ilgili sorunun büyümesi durumunda tüm bu kariyerlerini mahvettiklerini, işlerinden uzaklaştırıldıklarını veya mesleğini icra edemeyecek duruma geldiklerini biliyoruz. Kişi iş hayatında performans düşüklüğü göstermeye başlar.Hele birde yüksek riskli işlerde görevliyse büyük kayıplar söz konusu olabilir.Daha sonraki süreçte bağımlılık daha da ilerlemeye başladığında kişi işiyle ilgili sorumluluklarını yerine getirmemeye yapması gereken görevleri aksatmaya başlar.Süreç içerisinde yoğun alkol kullanımıyla birlikte sabahları uyanmakta zorluk çeker,işe geç kalır ve hatta işe gitmediği günler olmaya başlar.Böyle bir durum olduğunda da işini kaybetme durumları yaşayabilir kişi.Buna bağlı olarak ve her gün tüketilen alkol sonucunda ekonomik sorunlar ortaya çıkar.
Alkol bağımlılığı kişilerin sosyal işlevselliğini olumsuz bir şekilde etkileyen ve toplumsal yansımaları da olan bir durum.Bir kişinin sosyal ilişkilerinin bozulması,dışlanması,sosyal izolasyon haline çekilmesi yaşam kalitesini ciddi bozan bir durumdur.Alkol bağımlısı biri için aslında önceleri çok önemli olan faaliyetler,hobiler,ilgi alanları bir süre sonra ortadan kalkmaya başlar.Kişinin tek yaptığı şey alkol kullanımıyla ilişkili şeylerdir.Kişi alkol kullanabileceği zamanlar ve ortamlar arayışında olur. Kişi alkol tüketebileceği kişilerle birlikte olmak ister .Onun dışındaki zaman ve ortamları yavaş yavaş hayatından çıkarmaya başlar.Böyle olduğunda da sosyal yaşamdan kopmaya başlarlar. Böylelikle bir yalnızlaşma ve sosyal izolasyon hali başlar.Bu sosyal izolasyon hali alkol bağımlısı kişinin kendisini diğer bireylerden farklı görmesiyle sonuçlanır.Yetersizlik ve düşük benlik saygısı kişide oluşur.
Yoğun alkol kullanımının ve bağımlılığının etkilediği belkide en önemli alan sağlık.Alkol kullanıcıların, hem fiziki sağlığı üzerinde hem de psikolojik sağlığı üzerinde ciddi sorunlar yaratmaktadır. Sürekli, uzun zamanlar boyunca alınan toksik bir maddenin yarattığı hasar yıkıcıdır. Fiziki sağlık üzerinde aslında tüm vücut bölgeleri üzerinde hasarlara yol açtığını ve bu durumların ölüme kadar götürdüğünü biliyoruz.Ancak bu kısımdan ziyade ruh sağlığı üzerinde yarattığı kısımda hafife alınamayacak kadar ağırdır.Alkol bağımlılığı ile gelişen psikiyatrik ek hastalıkların oranı oldukça yüksektir. Depresyon, panik bozukluk, uyku bozuklukları, sosyal anksiyete bunların en başında gelenler içerisinde yer alır.Alkol kısa vadede depresif sorunları çözdüğü rahatlattığı gibi bir algı var olsa da bu sahte geçici bir iyilik halidir.Alkol depresan bir maddedir ve uzun vadede depresyonu besler.Ağır tablolarda depresyonla birlikte intiharlara ve ölüme götürebilir.Aynı şekilde alkol; panik bozukluk, uyku sorunları ve sosyal fobi gibi sorunları çözmek yerine var olan tabloları daha da kötüleştirir.O yüzden bu tarz durumlarda uzman desteği almak en doğrusu.
Alkolün riskli kullanımı ve bağımlılığı; tedavisi mümkün durumlardır.Bir an önce adım atmak önemlidir.Kayıplar alkol hayatımızda olduğu sürece asla azalmayacak ancak alkolü hayatımızdan çıkardığımız zaman hızla yok olacak.Bununla birlikte yok olan yaşam kalitemizde hızla yeniden yükselecektir.Sadece biraz zaman, biraz çaba ve biraz sabırla.Adım atmak için harekete geç.
UZMAN PSİKOLOG SERKAN BOZKURT
